تحریم، بسته به واکنش طرف تحریم شونده، منجر به یکی از دو حالت زیر می شود:
1.فقر 2.پیشرفت
1.فقر: تمام تبعات منفی تحریم زیر مجموعه ی فقر قرار می گیرند. فقر به طور اعم یعنی نیازمندی و به طور اخص به معنای یک حفره یا شیار (2) در کسی که برای پر کردن آن به کس یا چیز دیگری محتاج می شود. حال این حفره می تواند در سیاست، اقتصاد، آموزش، فرهنگ و... صورت بپذیرد، که در هر صورت به معنای شکست در این جنگ تلقی می شود، و هدف دشمن ایجاد این حفره یا حداقل القاء حس آن در مردم یک کشور می باشد.
2.پیشرفت: به لطف خدا در کشوری زندگی می کنیم که این بحث تئوریک را در عمل، به احسن وجه به نمایش گذاشته. از ابتدا، که انقلاب اسلامی صورت پذیرفت، و نظام، تازه کار خود را آغاز کرد، با جنگی تمام عیار، به مدت هشت سال دست به گریبان بود و پس از آن هم درگیر آبادسازی ویرانی ها بود. از همان ابتدای انقلاب، این کشور تحت تحریم های گوناگون قرار داشت و اکنون با گذشت حدود 34 سال از این انقلاب، در بسیاری از علوم و فناوری ها، نه فقط پیشرفت کرده ایم، که در قله ی علم و فناوری پرچم برافراشته ایم و در بسیاری از امور خودکفا شده ایم و به عنوان یکی از صادر کنندگان مهم کالا و حتی علم به خارج از ایران اسلامی شناخته می شویم. این پیشرفت در غیر تحریم، به این سرعت و اقتدار نبود.
تورم: یکی از مهم ترین و خطرناک ترین تبعات تحریم، که گاهی مستقیم و گاهی با واسطه از تحریم اثر می پذیرد، بحث تورم و گرانی در بازار است. به خاطر اهمیت این مسأله، به آن می پردازیم.
قانون عرضه و تقاضا
مهم ترین تأثیر تحریم بر قیمت ها، از طریق قانون عرضه و تقاضا می باشد. بدین صورت که ما به یک یا چند کالای کشورهای دیگر نیازمند هستیم. با حمل تحریم بر ما، مقدار واردات آن کالا، بسیار افت می کند و به همان شکل، آن کالا در بازار کمیاب می شود. در طرف مقابل به نسبت کالای موجود در بازار، چند برابر تقاضا، از سوی مردم وجود دارد. در این جا فروشندگان و وارد کنندگان، به خاطر جبران خسارت های ناشی از تحریم ها و همچنین سود بیشتر، قیمت ها را بالا می برند. این روند تورم، وقتی بر تعداد زیادی کالا حمل شود، مردم را به سوی نارضایتی از حکومت می کشاند و آماده برای شورش و تغییر حکومت می کند. البته ذکر این نکته لازم است که تورم به معنای ایجاد ورم در بازار است. گاهی این ورم مانند حباب توخالی است و پس از مدت کوتاهی از بین می رود. این حباب ها که در بازار طلا بسیار رونق دارد.
نکته: گاهی این تورم، با احتکار کالا از سوی افرادی در داخل، شدت پیدا می کند؛ که در این زمان ها اسلام احتکار را حرام دانسته.
پول بدون پشتوانه
در قدیم، معادلات به صورت کالا به کالا صورت می گرفت. با گذشت زمان به ازای کالاهای موجود در بازار، اعتبارات مختلفی به وجود آمدند. یکی از این اعتبارات، پول می باشد. اگر پول تولید شود، ولی به ازای آن در بازار اعتبار وجود نداشته باشد، حجم پول موجود در بازار، بیشتر از پشتوانه ی آن است. در این حالت برای تراز شدن پول و پشتوانه ی آن قیمت ها به اندازه ی پولی که بدون پشتوانه وارد بازار شده، افزایش می یابند تا به نحوی پشتوانه ی پول ایجاد شود. مثلا اگر در کشور 100 میلیارد دلار کالا موجود باشد و پول موجود در بازار 120 میلیارد دلار باشد، برای رسیدن به توازن و جبران 20 میلیارد دلار پول بدون پشتوانه باید 20 میلیارد به قیمت کالاهای موجود افزوده شود.
در سال های گذشته شاهد قدرت نمایی دلار به عنوان پول دوم کشورها بوده ایم. این پول در اختیار دولت آمریکاست. با بحران های اقتصادی که برای آمریکا به وجود آمد، آن ها دست به سیاست تولید پول بدون پشتوانه زدند. (این پول ها با پول تقلبی فرقی ندارند، اثر هر دو در بازار یکی است) چون کشور ایران هم مانند سایر دولت ها فعالیت های تجاری خود را به وسیله ی دلار انجام می دهد، تحت تأثیر مستقیم این پول ها قرار دارد. آمریکا تاکنون حدود 32 هزار میلیارد دلار پول بدون پشتوانه، وارد بازار کرده(3)، و این اثری جز گرانی و ضربه ی اقتصادی به دولت ها ندارد.
راه حل
تحریم، تنها در صورتی اثر گذار است، که ما به کالای مورد تحریم نیاز داشته باشیم. پس بهترین راه مقابله با تحریم، رسیدن به مرحله ی خودکفایی در تولید محصول داخلی می باشد. این امر در سایه ی دکترین اقتصاد مقاومتی که در سال 86 توسط رهبر معظم انقلاب تدوین گردید، به بهترین شکل قابل تحقق است. در این نوع اقتصاد، ما باید نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنیم و آن ها را پوشش دهیم. مثلا بنزین در طرح تحریم های علیه ایران قرار داشت، اما با به اجراء در آمدن طرح هدف مندی یارانه ها، نیاز ما به خارج از کشور به کم ترین حد خود رسید و در ادامه ی این طرح به مرحله ی خودکفایی رسیدیم. شناسایی این نقاط ضعف و قوت ما در اقتصاد کشور به عهده ی نظام دانشگاهی است. در مرحله ی دوم این اقتصاد، باید دست به نوعی ضد حمله زده شود. به عبارت دیگر اگر این میدان را مانند یک میدان جنگ بدانیم، باید اجازه دهیم که دشمن تاجایی که می تواند حمله کند و ضربات خود را وارد کند، ما با تدبیر این حملات، و دفاع و مقاومت در مقابل آن ها، دشمن را به خستگی می کشانیم. از این جا حملات ما شروع می شود. مصداق بارز این مسأله، تحریم نفتی ایران بر علیه اروپا بود، که به عینه شاهد ضررهای آن ها بودیم؛ و شاهد بودیم که کشورهای زیادی دست از تحریم های علیه ایران برداشتند و از در دوستی و صلح با ایران وارد شدند. این یعنی اقتدار.
البته باید گفت در این زمینه این نکته بسیار اهمیت دارد که تنها راه حل ما در مجرای علم یافت می شود. سلطه ی ما بر دنیا را روایت: «العلم سلطان» (علم سلطان است) روشن می کند.
تذکر: در نظام سوسیالیستی شعار «کار برای مردم به اندازه ی توان، استفاده از مردم به اندازه ی نیاز» داده می شود.
در نظام اسلامی باید شعار «کار برای خدا بیش از توان» سر داده شود، و به خواست خدا این شعار عملی خواهد شد.
2.المنجد ج2 صص 1348 و 1349 ماده ی فقر
